نقش اخلاق در سیره عملی پیامبر اسلام (ص)

یکی از شاخصه های پر اهمیت در پیشرفت اسلام اخلاق نیک و کلام دلاویز و پر جاذبه پیامبر اکرم (ص) با انسان ها بود، این خلق نیکو تا بدان حدی بود که معروف شد سه چیز در پیشرفت اسلام نقش به سزایی داشت:
1- اخلاق پیامبر (ص)
2- شمشیر و مجاهدات حضرت علی (ع)
3- انفاق ثروت حضرت خدیجه (س)
در قرآن مجید، به نقش اخلاق پیامبر (ص) در پیشرفت اسلام و جذب دل ها تصریح شده است، آن جا که می خوانیم: «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شاورهم فی الامر؛ ای رسول ما! به خاطر لطف و رحمتی که از جانب خدا، شامل حال تو شده، با مردم مهربان گشته ای، و اگر خشن و سنگدل بودی، مردم از دور تو پراکنده می شدند، پس آن ها را ببخش، و برای آن ها طلب آمرزش کن، و در کارها با آن ها مشورت فرما.»
از این آیه استفاده می شود که : 1- نرمش و اخلاق نیک، یک هدیه الهی است، کسانی که نرمش ندارند، از این موهبت الهی محرومند؛ 2- افراد سنگ دل و سخت گیر نمی توانند مردم داری کنند، و به جذب نیروهای انسانی بپردازند؛ 3- رهبری و مدیریت صحیح با جذب و عطوفت همراه است؛ 4-  باید دست شکست خوردگان در جنگ و گنهکاران شرمنده را گرفت و جذب کرد (با توجه به این که شان نزول آیه مذکور در مورد ندامت فراریان مسلمان در جنگ احد نازل شده است)؛ 5-  مشورت با مردم از خصلت های نیک و پیوند دهنده است که موجب انسجام می گردد.  

شعر زیبای سعدی در وصف رسول الله

ماه فروماند از جمال محمد       سرو نباشد به اعتدال محمد

قدر فلک را کمال و منزلتی نیست       در نظر قدر با کمال محمد

وعدهٔ دیدار هر کسی به قیامت       لیلهٔ اسری شب وصال محمد

آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی       آمده مجموع در ظلال محمد

عرصهٔ گیتی مجال همت او نیست       روز قیامت نگر مجال محمد

وآنهمه پیرایه بسته جنت فردوس       بو که قبولش کند بلال محمد

همچو زمین خواهد آسمان که بیفتد       تا بدهد بوسه بر نعال محمد

شمس و قمر در زمین حشر نتباد       نور نتابد مگر جمال محمد

شاید اگر آفتاب و ماه نتابند       پیش دو ابروی چون هلال محمد

چشم مرا تا به خواب دید جمالش       خواب نمی‌گیرد از خیال محمد

سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی       عشق محمد بس است و آل محمد